معرفی انواع سازمان ها

روش‌های بسیاری برای دسته‌بندی سازمان ها وجود دارد. شناخت ساختارهای سازمانی می‌تواند در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری های کلان نقش مهمی داشته باشد. در ادامه به معرفی انواع سازمان‌ها از لحاظ ساختاری می‌پردازیم.

سازمان رسمی و غیررسمی

سازمان رسمی توسط مسئولین به صورت پروتکل‌های اجرایی بنیان گزارده می‌شود و به تصویب هیئت مدیره یک سازمان می‌رسد. در یک سازمان رسمی انواع مسئولیت‌ها، وظایف و اختیارات برای هر پست سازمانی مشخص می‌شوند.

امّا نکته مهم این است که ساختار رسمی در عمل تحقق نمی‌یابد، زیرا که آن چه برروی کاغذ می‌آید با آن چیزی که در عمل رخ می‌دهد تفاوت اساسی دارد. به همین دلیل بعد از ایجاد سازمان رسمی، سازمان غیررسمی به طور طبیعی در چهارچوب آن پدیدار می‌گردد.

سازمان غیر رسمی حاصل تعاملات اجتماعی مداوم در یک سازمان است و ساختار رسمی یک سازمان را تعدیل، تحکیم یا گسترش می‌دهد.

یک مقاله جذاب در سایت متمم: شخصیت شناسی رفتار سازمانی

تعاریف سازمان رسمی و غیر رسمی

به طور کلی می‌توان تعریف سازمان رسمی و غیر رسمی را به شرح زیر عنوان کرد:

• تعریف سازمان رسمی: یک مدیر، روابط سازمانی را به طور مکتوب و به کمک نمودار با دقت بسیار بالا برای کارکنان تشریح می‌کند. تغییرات بعدی در صورت لزوم می‌تواند به طور رسمی یا غیررسمی انجام شود.
• تعریف سازمان غیررسمی: یک مدیر، روابط سازمانی را به طور شفاهی برای کارکنان خود توضیح می‌دهد و این روابط را برحسب نیاز تغییر می‌دهد.

روابط رسمی و غیررسمی، هر دو بر نقش سازمانی یک فرد تاثیر می‌گذارند. در هر زمان ممکن است یکی از این دو رابطه غالب باشد، ولی مدیران اغلب به اهمیت روابط غیررسمی بی‌توجه هستند.

تفاوت بین سازمان رسمی با سازمان غیر رسمی

از مهمترین تفاوت‌ها میان سازمان رسمی و غیر رسمی می‌توان به ماهیت غیرشخصی سازمان رسمی در مقابل ماهیت شخصی سازمان غیر رسمی اشاره کرد.

سازمان رسمی به طراحی مشاغل محدود می‌شود و از طریق فرآیند کارگزینی، افراد خاصی برای تصدّی یک شغل انتخاب می‌شوند. این در حالی است که در یک سازمان غیررسمی، تصدی یک شغل مشخص در سازمان، موجب برقراری روابط اجتماعی با دیگران می‌شود.

جایگاه نظریه سازماندهی در مدیریت

سازمان بوروکراتیک در مقابل سازمان انطباقی

صاحبنظران در مدیریت کلاسیک، بر ساخت سازمانی دقیق تاکید داشته‌اند. تیلور، فایول و سایرین اصرار داشتند که کارها به طور دقیق مشخص شوند و شبکه‌ایی دقیق از وظایف برای هر پستی ایجاد گردد. در بوروکراسی به تخصص‌گرایی، تابعیت از قوانین و رعایت سلسله مراتب تاکید می‌شود( توضیح آنکه در سالیان اخیر بوروکراسی به معنای کاغذ بازی در جامعه ایرانی تعبیر می‌شود، این در حالی است که بوروکراسی در جایگاه درست خود دارای ارزش بسیاری می‌باشد).

در سالیان اخیر، نظریه‌پردازان جدید در حوزه مدیریت و ساختار سازمانی، نظریه بوروکراتیک یا همان سازمان رسمی را مورد انتقادات جدّی قرار داده‌اند. محیط‌های پویا و مبتنی بر فناوری اطلاعات باعث شده تا سازمان‌ها نیاز به انعطاف‌پذیری بیشتر را در خود احساس کنند.

نظریه‌های جدید مدیریت الزام به رعایت ساختارهای رسمی را چندان ضروری نمی‌دانند، زیرا طرفداران این تئوری‌ها معتقدند که این ساختارها باعث کاهش پویایی و انعطاف‌پذیری در بین کارکنان می‌شود. آن‌ها معتقدند سازمان‌ها بایستی به سمت ساختار انطباقی پیش بروند. یعنی با توجه به شرایط سازمانی و محیطی بایستی ساختار غیررسمی یک سازمان شکل بگیرد. این ساختار باید براساس نیاز به سرعت قابلیت تغییر و بازسازی را داشته باشد.