خلاقیت و نوآوری

بحث خلاقیت و نوآوری در سالیان اخیر از اهمیت بسیاری برخوردار گردیده است . تقریبا تمامی ابزارهای مختلفی که امروزه در اختیار ما هستند ، حاصل نوآوری ، ابتکار و خلاقیت انسان های نوآور ، مبتکر و خلاق می باشند . خلاقیت و نوآوری در علم مدیریت و کارآفرینی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشند و از طرفی دیگر برندهای تجاری هم به اهمیت داشتن خلاقیت و ارائه نوآوری در محصولات خود پی برده اند .

یک انسان خلاق سعی می کند از دانش و علمی که در اختیار دارد ، برای بهبود روند کار و زندگی خود و دیگران بهره ببرد . خلاقیت و نوآوری باعث می شود ذهن انسان ها رشد بیشتری بنماید و توانایی حل مسائل و چالش های جدید را با راهکارهای بهینه و جذاب پیدا کند.

ایجاد یک نوآوری همواره نیاز به خلاقیت ذاتی دارد . معمولا انسان های خلاق ، انسان های نوآور هم هستند و بالعکس . خلاقیت را می توان به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید تعریف کرد .

تعاریف مختلف خلاقیت

تعاریف متعددی از خلاقیت شده که بعضی از آن‌ها در زیر آمده است:

1. هربرت فوکس: فرآیند خلاق به هر نوع فرآیند تفکری گفته می‌شود که مسئله را به طریق مفید و بدیع حل کند.
2. جرج سیدل: توانایی ربط و وصل موضوعات، از اصول استفاده خلاق از ذهن می‌باشد البتّه مهم نیست در چه حوزه یا زمینه‌ای می‌باشد.
3. اریک فرم: خلاقیت، توانایی دیدن(آگاه بودن) و پاسخ دادن است.
4. ابراهام مازلو: از یک تاجر آموختم که برپایی یک سازمان تجاری می‌تواند فعالیتی خلّاق باشد، از ورزشکار نوجوانی آموختم که حمله کاری در یک مسابقه می‌تواند مانند تولید یک محصول یا سرودن غزلی زیبا باشد و باید با همان روحیه خلّاق با آن برخورد شود.

همه تعاریف فوق بر ایجاد چیز جدیدی(ابداع) تاکید می‌کند همچنین بر اهمیت فرآیند تفکر در خلاقیّت دلالت دارد.

اهمیت خلاقیت

تداوم حیات سازمان ها به توانایی بازسازی آنها بستگی دارد . یک سازمان در صورتی که نتواند خود را بازسازی و احیاء نماید محکوم به شکست و فنا می باشد . سازمان های خلاق به راحتی نیازهای مشتری را درک کرده و شرایط خود را با آن منطبق می کنند .

خلاقیت در یک سازمان باعث می شود تا سازمان همواره برای یک موضوع (چالش) راهکارهای متنوعی را در اختیار داشته باشد . خلاقیت به سازمان ها کمک می کند تا ساختارهای سازمانی منعطف تری را داشته باشند و به راحتی تحمل پذیرش تغییرات را داشته باشند .

خلاقیت و نوآوری با یافتن های فکرهای جدید و ارتباط فکرها با فعالیت های کاری مرتبط است . باید توجه داشت که خلاقیت و نوآوری به تنهایی نمی تواند مشکلات یک سازمان را حل نماید . بلکه بایستی خلاقیت و نوآوری به صورت علمی و کاربردی در یک سازمان به اجرا در بیایند . برای این منظور به کمک برنامه ریزی می توان موفقیت ایده های خلاقانه را تضمین کرد .

چه کسی خلاق و نوآور است ؟

در پاسخ به این سئوال باید عنوان کرد که هر انسانی از استعداد خلاقیت به صورت ذاتی برخوردار است . بنابراین نمی توان خلاقیت را تنها محدود به عده خاصی دانست .

امّا این واقعیت که چرا برخی از افراد خلاقیت خود را بروز می دهند و از آن بهره می برند ، موضوعی است که باید در عوامل محیطی و شخصیتی آن را جستجو کرد .

اگر یک سازمان یا تیم امکان آزاد سازی ذهن نیروهای خود را از الگوهای زنجیره ای داشته باشد ، خواهد توانستد خلاقیت و نوآوری را در کارکنان و اعضای خود گسترش دهد . در ادامه به طور مفصل تری به موانع خلاقیت می پردازیم .

موانع خلاقیت و نوآوری

1. عدم اعتماد به نفس
2. ترس از انتفاد و شکست
3. تمایل به همرنگی و همگونی با جامعه
4. عدم تمرکز ذهنی
5. و ..

باید توجه داشت که انسان ها به شدت عادت زده هستند و در مقابل تغییرات با حداکثر توان خود مقاومت می کنند . آنها دوست دارند که از روش های ثابت که قبلا آنها را تجربه کرده اند بهره ببرند . خلاقیت را می توان با مشاوره و هدایت تقویت کرد . تعاملات گروهی ، فکرها را به فعالیت بیشتر وا می دارد ، چرا که از هر ذهنی یک ایده و راهکار خارج می شود و این راهکارها افراد را به سوی خلاقیت بیشتر می کشاند .

معمولا افراد خلاق از شرایط روزمره خود ناراضی هستند و به دنبال بهبود مشکلات و یافتن راه حل آنها می باشند . در ادامه به معرفی برخی از ویژگی های افراد خلاق و نوآور می پردازیم :

1. افراد خلاق مسائل و وضعیت هایی را می بینند که قبلا مورد توجه قرار نگرفته اند و راهکارهای بکری را درباره آن وضعیت ارائه می دهند .
2. ایده ها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط می دهند و آنها را بر مبنای مزیتشان مورد بررسی قرار می دهند .
3. معمولا چندین جایگزین مشخص را برای هر موضوعی دارند ، به عبارت دیگر فکر فعالی دارند و ایده پرور هستند .
4. نسبت به پیش فرض های قبلی تردید می کنند و محدود به رسوم و عادات نمی شوند . به عبارتی دیگر دارای استقلال فکری هستند .
5. به طور فی البداهه از نیروهای احساسی ، ذهنی و بینشی خود کمک می گیرند .
6. در فکر و عمل از انعطاف بالایی برخوردار هستند .

نویسنده : مسعود معاونی