طبقه بندی‌های مختلفی برای کنترل سازمانی مطرح شده است که یک مدیر به تشخیص خود و با توجه به شرایط و موقعیت‌های موجود از انواع مختلف این کنترل‌ها در جهت انجام وظایف خویش بهره می‌برد. قبلا در باره مفهوم کنترل بطور مفصل صحبت کردیم و مراحل مختلف فرآیند کنترل را بررسی کردیم.
کنترل از ابعاد زمانی، سازمانی یا مقداری ممکن است به صورت
- دائمی یا متناوب
- متمرکز یا غیرمتمرکز
- کمی یا کیفی
صورت پذیرد. در ادامه به معرفی انواع کنترل در یک سازمان می‌پردازیم.
آشنایی با شیوه‌های مختلف کنترل سازمانی
۱- کنترل پیش برنده
در این نوع از کنترل قبل از اینکه تمام عملیات به طور کلی انجام شود، نتایج پیش‌یبنی می‌شود و اقدامات اصلاحی انجام می‌شود به عبارت دیگر قبل از اجرای طرح یا پیش‌بینی انحرافات از استاندارد، دست به اقدامات اصلاحی می‌زنیم تا طرح آماده اجرا شود.
تصمیم‌گیری چیست؟ آشنایی با فرآیند تصمیم گیری
کنترل پیش‌برنده هنگامی موثر است که مدیر قادر به کسب بموقع و دقیق اطلاعات باشد و از تغییرات محیطی و پیشرفت طرح در جهت نیل به اهداف مطلوب آگاهی داشته باشد. این نوع از کنترل به مدیران کمک می‌کند تا تصمیمات درست و بموقعی بگیرند.
۲- کنترل‌های غربالی یا کنترل «بله،خیر»
در این روش، کار هر مرحله بدون آزمایش انجام نمی‌گیرد و آزمایش نیز با طرح پرسش‌هایی است که پاسخ آن‌ها بله یا خیر می‌باشد. این کنترل سازمانی برای بررسی کیفیت عملیات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۳- کنترل‌های پس از عمل
این نوع کنترل معمولا پس از انجام عملیات، برای بررسی نتایج به کار می‌رود و انحراف اجرای طرح را از استانداردهای مصوب نمایان می‌سازد. از این کنترل در سازمان می‌توان برای برنامه‌ریزی‌های آینده استفاده کرد. در شکل زیر نقش و جایگاه سه کنترل فوق را در یک سازمان مشاهده می‌کنید:
آشنایی با ۱۰ دامی که در برنامه‌ریزی با آن مواجه می‌شویم
ویژگی‌های کنترل موثر
یک سازمان موفق دارای یک کنترل موثر و قابل اطمینان می‌باشد. مهمترین ویژگی های کنترل موثر عبارتند از:
- دقت
- به موقع بودن
- مبتنی بر هدف و برنامه بودن
- کنترل معقولانه و قابل درک
- مقرون به صرف بودن سیستم کنترل
- انجام کنترل در نقاط استراتژیک
- تعیین پارامترهای مناسب برای کنترل
- انعطاف‌پذیری کنترل
- کشف مشکلات و سعی در برطرف نمودن
- امکان تجدیدنظر در برنامه‌ها به وسیله کنترل
امروزه کنترل موثر با استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی پیاده‌سازی می‌شود. وجود اطلاعات در گلوگاه‌های حساس باعث می‌شود تا کنترل، برنامه ریزی و تصمیم‌گیری آسان‌تر شود. هرچه اطلاعات ازکیفیت و کمیّت بیشتری برخوردار باشد کنترل بهتر صورت خواهد پذیرفت و اهداف سازمانی برآورده خواهد شد.
